Forum Związków Zawodowych

W dniu 4 lipca 2016r. odbyło się lipcowe posiedzenie sejmowej Rady Ochrony Pracy, na którym Forum Związków Zawodowych reprezentowali Wiceprzewodniczący Dariusz Trzcionka i Stanisław Stolorz. Spotkanie w Sejmie było poświęcone sprawie legalności zatrudnienia oraz ochrony praw pracowniczych cudzoziemców, w szczególności obywateli Ukrainy, w świetle kontroli Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). W obradach ROP uczestniczyli parlamentarzyści, przedstawiciele premier, związków zawodowych i pracodawców. ROP przyjęła stanowisko z zaleceniami dotyczącymi oceny skali zjawiska zawierania umów cywilno-prawnych i zatrudnienia w szarej strefie oraz sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy za rok 2015. Sformułowane przez Radę zalecenia zostaną przesłane do właściwych instytucji.

Uczestnicy posiedzenia Rady Ochrony Pracy mieli również okazję zapoznać się z informacjami Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na temat wprowadzenia zmian w przepisach o pracy tymczasowej oraz o nowych rozwiązaniach prawnych związanych z potwierdzaniem warunków zatrudniania przed dopuszczeniem pracownika do pracy. Rada uważa, że należałoby również podjąć prace zmierzające do wyeliminowania zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi. Rada wskazała na skutki dla budżetu państwa zastępowania umów o pracę. Biorąc pod uwagę dane GUS dotyczące liczby pracowników najemnych i przyjmując, że skala stwierdzonych nieprawidłowości na podstawie wyników kontroli PIP jest reprezentatywna dla wszystkich podmiotów działających w obrocie gospodarczym, oszacowano liczbę osób nielegalnie świadczących pracę na 600 tys. Szacunkowe straty dla budżetu państwa z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych  wahają się i wynoszą między 6 i 9 mld zł rocznie. W sprawie obcokrajowców inspektorzy pracy w 2015 roku przeprowadzili blisko 3 tys. kontroli legalności zatrudnienia i wykonywania pracy przez cudzoziemców, w tym ponad 2,7 tys. kontroli dotyczących obywateli państw trzecich. Ogółem skontrolowano przeszło 2,7 tys. podmiotów, w których wykonywało pracę 24,7 tys. cudzoziemców ze 129 państw, w tym blisko 21 tys. cudzoziemców nieposiadających obywatelstwa państwa UE/EOG lub Szwajcarii. Blisko 74 proc. wszystkich cudzoziemców objętych kontrolą stanowili obywatele Ukrainy. Z danych PIP wynika, że największą liczbę ujawnionych cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracę w Polsce w latach 2010-2015 na ogólną liczbę ujawnionych 3.698 przypadków mamy w województwach: śląskim (756 przypadków), dolnośląskim (744 przypadków) i mazowieckim (696 przypadków). W wielu wypadkach PIP ujawniła nieprzestrzeganie przepisów i zasad BHP wobec 1,8 tys. cudzoziemców – w 32% kontrolowanych podmiotów, a także w zakresie prawnej ochrony pracy obcokrajowców (obejmujących np. stosowanie przez pracodawców przepisów o czasie pracy, urlopach wypoczynkowych, dodatkowym wynagrodzeniu za godziny nadliczbowe) – w 16% podmiotów poddanych kontroli. W porównaniu z poprzednimi latami zmniejszyła się skala ujawnionych nieprawidłowości w zakresie wypłacania cudzoziemcom wynagrodzeń w kwocie nie niższej niż określona z zezwoleniu na pracę (naruszenia dotyczyły 64 cudzoziemców). Za najważniejsze przyczyny nieprawidłowości pracodawcy wskazywali:

• przewlekłość postępowań administracyjnych w celu uzyskania decyzji pobytowych oraz zezwoleń na pracę,
• wielości przepisów i zmian w obowiązujących przepisach o zatrudnianiu cudzoziemców, które według pracodawców są niespójne,
• brak zainteresowania cudzoziemców podjęciem legalnego zatrudnienia,
• czasowy pobyt i nieopłacalność inwestowania w nich poprzez zatrudnianie w ramach umowy o pracę.

Z kolei PIP zauważyła u przedsiębiorców:

• dążenie do maksymalizacji zysków, prowadzącej do korzystania z nielegalnej i o wiele tańszej siły roboczej cudzoziemców,
• celowe nie zawieranie umów o pracę aby unikać obowiązków,
• wykorzystywanie trudnej sytuacji na rynku pracy poprzez zatrudnianie cudzoziemców bez żadnych umów na piśmie do dnia ewentualnej kontroli,
• chęć unikania formalności i nieznajomość prawa w przypadku małych firm,
• całodobowa dyspozycyjność cudzoziemców,
• brak wiedzy cudzoziemców o korzyściach wynikających z legalnej pracy (np. korzystanie ze świadczeń medycznych w ramach publicznej opieki zdrowia, możliwość dochodzenia roszczeń od pracodawcy itd.

Mając na względzie pilną potrzebę zapewnienia cudzoziemcom przynajmniej elementarnego poziomu ochrony, Państwowa Inspekcja Pracy zaproponowała wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą w ramach zezwoleń na pracę sezonową i krótkoterminową mogliby być zatrudniani cudzoziemcy wyłącznie na podstawie umów o pracę oraz tych umów cywilnoprawnych, z których zawarciem łączy się podleganie obowiązkowi ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (np. umowy zlecenia), z wyłączeniem umów o dzieło.